Ön Yargı Ne Demek Anlamı ve Oluşumu

Hayatımızda devamlı karşımıza çıkan ve kimi zaman bilincinde bile olmadan benimsediğimiz bir kavram var:ön yargı ne demek? Kulağa kolay gelse de, bu iki kelime aslına bakarsak insan psikolojisinin ve toplumsal dinamiklerin ne kadar karmaşık bulunduğunu gözler önüne seriyor. Kim bilir tamamımız hayatımızın bir döneminde bir başkasına karşı bir önyargı besledik ya da bir başkasının önyargısına maruz kaldık, değil mi? İşte bu yazı, bu derin ve bir çok süre yıkıcı terimi tüm boyutlarıyla ele alacak, onu anlamamıza ve kim bilir ondan kurtulma yolları bulmamıza destek olacak. Hedefimiz, yalnız bu terimin tanımını yapmakla kalmayıp, bununla beraber onu hem kişisel hem de toplumsal düzeyde iyi mi aşabileceğimizi irdelemek.

İnsanlar olarak hepimiz, zihnimizdeki bu “ön yargı” adını verdiğimiz kalıplarla yaşamak zorunda mıyız? Yoksa daha açık, daha anlayışlı bir dünyaya doğru adımlar atabilir miyiz? Bu soruların cevapları, kendi içimize yapacağımız bir yolculukla başlıyor aslına bakarsak. Şundan dolayı ön yargı, bir çok süre dışarıdan bizlere dayatılan bir şey şeklinde görünse de, aslına bakarsak kendi algılarımızda, deneyimlerimizde ve korkularımızda kök salıyor. Peki, hakkaten ön yargı nedir? Gelin, bu karmaşık kavramın derinliklerine beraber inelim.

Ön Yargı Ne Demek ve Gerçek Anlamı Nedir?

Ön yargı ne demek sorusuna verilecek en temel yanıt, bir şahıs, grup yada duruma karşı kafi data ya da tecrübe olmaksızın, peşin hükümlü bir tutum sergilemektir. Doğrusu bir durumu ya da kişiyi tam olarak tanımadan, hatta kimi zaman asla tanımadan, onun hakkında pozitif yönde ya da negatif bir yargıya varmaktır. Bu yargı çoğu zaman mantık ve rasyonel düşünceden ziyade, duygusal tepkilerle, genellemelerle ve yanlış bilgilerle beslenir. Bir düşünün, bir insanı ilk kez gördüğünüzde aklınızda beliren o ilk izlenim, ne kadar da kuvvetli olabiliyor kimi zaman! Fakat bu izlenimin gerçekle ne kadar örtüştüğünü asla sorguladınız mı?

Stereotip ve Kalıp Yargı Kavramları

Ön yargı terimini idrak etmek için “stereotip” ve “kalıp yargı” terimlerine de değinmek koşul. Şundan dolayı bu üçlü, çoğu zaman birbiriyle iç içe geçer. Stereotip, belirli bir gruba ilişkin olduğu kabul edilen özelliklerin, o grubun tüm üyelerine atfedilmesidir. Mesela, “tüm X’ler şöyledir” şeklinde genellemeler. Kalıp yargı ise bu genellemelerin bir adım ötesine geçerek, o gruba karşı negatif bir tutum geliştirmektir. Bir stereotip, bir önyargının bilişsel temelini oluştururken, kalıp yargı ise bu temelin duygusal ve davranışsal dışavurumudur. Doğrusu birine karşı önyargı besliyorsak, muhtemelen zihnimizde o kişiye ilişkin bir kalıp yargı da vardır.

Örneğin, bir şehirde yaşayan tüm insanların aynı karaktere haiz bulunduğunu düşünmek bir stereotip olabilir. Fakat o şehirden gelen birine yalnız bu yüzden negatif bir tavır takınmak, işte bu tam da bir ön yargıdır. İşte bu yüzden bu kavramlar, ön yargı ne demek sorusunun yanıtını zenginleştiren mühim detaylardır.

Ön Yargı Iyi mi Oluşur:Kökenleri ve Ruhsal Dinamikleri

Peki, bu ön yargı denilen şey nereden gelir? Doğduğumuzda mı var olur, yoksa zaman içinde mı öğreniriz? Aslen önyargılar, karmaşık bir öğrenme ve tecrübe sürecinin ürünüdür. Temeli ruhsal ve toplumsal faktörlere dayanır. İnsan zihni, dünyayı anlamlandırmak için devamlı olarak kategorizasyon yapar, doğrusu detayları basitleştirir ve gruplandırır. Bu durum, kimi zaman yararlı bir bilişsel kısayol olabilirken, kimi zaman de önyargı oluşumunun ilk adımı haline gelebilir.

Bilişsel Kısayollar ve Ön Yargı

Beynimiz, her yeni bilgiyi detaylıca çözümleme etmek yerine, enerji tasarrufu yapmak için süratli çıkarımlar hayata geçirmeye meyillidir. Buna bilişsel kısayollar ya da bilişsel ön yargılar deriz. Kimi zaman bu kısayollar, belirli gruplar hakkında genellemelere neden olur. Mesela, “tüm süratli otomobiller tehlikelidir” şeklinde bir genelleme. Normal olarak bu masum bir örnek şeklinde duruyor fakat bu tür fikir kalıpları, maalesef ki insanlara uygulandığında temelli önyargı denilen yıkıcı sonuçlara yol açabilir. Bilişsel kolaycılık, bilginin tamamlanmamış yada yanlış yorumlanmasına niçin olabilir ve bu da yanlış kanıların pekişmesine neden olur.

Kültürel ve Toplumsal Etkilerin Ön Yargı Oluşumuna Katkısı

Toplumumuz, ailemiz, arkadaşlarımız ve medya şeklinde unsurlar, ön yargı